عوارض و علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان به‌خودی خود هیچ علائمی ندارد مگر اینکه شکستگی رخ دهد. به همین دلیل پوکی استخوان به بیماری خاموش معروف است. شکستگی می‌تواند در پی افتادن یا بلند کردن یک جسم سبک و یا حتی خم شدن، زور زدن و عطسه کردن رخ دهد. معمولا بیشتر شکستگی‌ها در ستون فقرات، لگن، ران، مچ دست و یا و بازو رخ می‌دهد.
آمار ها نشان می‌دهد که بعد از ۵۰ سالگی نیمی از زنان و یک چهارم مردان دچار پوکی استخوان می‌شوند.
در شکستگی‌های ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان معمولا علائم عصبی مانند گزگز یا تیر کشیدن درد به باسن و پاها وجود ندارد. حتی گاهی بدون درد است و فقط حرکات کمی محدود می‌شود. شکستگی‌های مکرر مهره‌های ستون فقرات بتدریج موجب قوز پشت یا انحراف به طرفین و کوتاهی قد می‌شود. علاوه بر یافته‌های احتمالی فوق، اگر پوکی ثانویه در کار باشد (به علل بیماری خاص) معمولا علایم و نشانه‌های آن نیز وجود دارد. (مثلا تپش قلب، عدم تحمل به گرما و لاغری در پرکاری تیروئید و غیره).
پیشگیری و کنترل پوکی استخوان
اهداف درمانی پوکی استخوان شامل کنترل و پیشگیری از پیشرفت پوکی، جلوگیری از شکستگی استخوان و درمان شکستگی هستند. همچنین از طریق اصلاح شیوه زندگی، مصرف دارو، و در صورت لزوم جراحی حاصل می‌شود. یکی از اقدامات مهم و ضروری در پیشگیری و درمان پوکی استخوان تغییر و اصلاح عادات زندگی است. که شامل رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی و تغییر عادات نامناسب است.
رژیم غذایی خوب نقش زیادی در پیشگیری و کنترل پوکی استخوان دارد. همچنین مهمترین جزء رژیم غذایی در رابطه با پوکی استخوان کلسیم و ویتامین د است. لبنیات، اسفناج، کلم، خشکبار و ماهی بهترین منابع کلسیم هستند.
سوالات رایج در ارتباط با پوکی استخوان
آیا مصرف زیادی کلسیم از طریق غذاها مضر است؟
مقدار جذب کلسیم از مواد غذایی محدود است و مقدار زیادی آن از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود. البته به دلیل همراهی کلسیم با فسفات و اگزالات و نقش آن‌ها در سنگ سازی کلیه و مجاری ادراری، به افراد با سابقه و استعداد سنگ مجاری ادراری توصیه می‌شود از مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات خودداری کنند. مصرف روزانه یک لیوان شیر، به اندازه یک قوطی کبریت پنیر سفت و یک لیوان ماست حدود ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم را به فرد منتقل می‌کند. کلسیم خوراکی نه تنها شانس ایجاد سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد بلکه در بعضی مطالعات احتمال ایجاد سنگ جدید را کاهش می‌دهد.
من در پی مصرف لبنیات خصوصا شیر، دچار نفخ شکم و دل درد می‌شوم و به همین دلیل شیر کم مصرف می‌کنم برای تامین کلسیم بدن چه کار کنم؟
این افراد به احتمال قوی دچار کمبود آنزیمی به نام لاکتاز در روده هستند این آنزیم مسئول تجزیه قند مرکب شیر ( لاکتوز ) به قندهای ساده گلوکز و گالاکتوز هستند (این دو قند ساده از روده قابل جذب هستند). برای رفع این مشکل هر بار شیر کمتری مصرف کنید و در مقابل دفعات مصرف شیر را بیشتر کنید و یا اینکه بجای مصرف شیر از ماست و پنیر و یا شیر بدون لاکتوز و یا سایر مواد مغذی از کلسیم استفاده کنید. برای تامین ویتامین د مورد نیاز بدن، تابش مستقیم نور خورشید به پوست روزانه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه کافی است. مصرف ترکیبات ضد آفتاب تا ۹۰ درصد ساخت ویتامین د را مختل می‌کند. مقدار ویتامین د در شیر ( انسان و گاو ) در فصول گرم و آفتابی تا ۱۰ برابر فصول سرد و کم آفتاب است.
آیا مصرف زیادی ویتامین د زیان آور است؟
مصرف زیادی ویتامین د می‌تواند در کوتاه مدت موجب افزایش کلسیم خون، تهوع، بی اشتهایی خارش، یبوست و ..در دراز مدت باعث رسوب نمک‌های کلسیم در کلیه‌ها و ارگانهای مختلف یا نارسایی کلیه و … شود.
بدون تجویز پزشک ویتامین د به میزان زیاد مصرف نکنید.
نقش مهم فعالیت فیزیکی
یک فعالیت فیزیکی مناسب تقریبا به اندازه تغذیه خوب در جلوگیری از بروز و نیز پیشرفت پوکی استخوان موثر و مفید است. اما قبل از شروع هر نوع فعالیت فیزیکی باید ابتدا توسط پزشک بررسی کلی از نظر میزان سلامت جسمانی به عمل آید و نیز با یک سری حرکات و نرمش ابتدا قوای عضلانی را تقویت کرد تا احتمال بروز حوادث آسیب رسان (از جمله افتادن و …) به حداقل برسند. مطالعات نشان می‌دهد که فعالیت های ورزشی در کلاس های پیلاتس به طور چشمگیری به پیشگیری از بیماری های مختلف کمک می‌نماید.
نویسنده: مریم کدخدازاده