فلج مغزی (Cerebral Palsy)
گروهی از اختلالات حرکتی، دائم ولی غیر پیشرونده هستند که به دلیل ناهنجاریهای مادرزادی یا اسیبهای وارده بر مغز در مراحل اولیه تکامل ایجاد می گردند. این بیماری اختلال مزمنی است که به دلیل نقصان تکامل یا اسیب به مناطق حرکتی مغز به وجود می آید. که در نتیجه توانایی فرد برای کنترل حرکت و وضعیت بدن را مختل می سازد.
معمولاً مادر اولین کسی است که متوجه می شود فرزندش در یادگیری مشکل دارد، به درستی سرش را بالا نمیگیرد، خوب نمی‌نشیند، خوب چهار دست و پا راه نمی‌رود و یا در راه رفتن عادی خود مشکلاتی دارد. تاخیر در مراحل رشد حرکتی کودک (کنترل حفظ تعادل و قرار دادن اندام در وضعیت مناسب و توانایی های راه رفتن) ممکن است اولین علايم بیماری باشد که آنرا فلج مغزی یا Cerebral Palsy یا به اختصار CP می نامند. فلج مغزی به معنای معمولی کلمه یک بیماری به حساب نمی آید. این بیماری واگیردار نیست، پیشرفت نمی کند.
فلج مغزی کدام اندامها را بیشتر مبتلا می نماید؟
ماهیچه هایی که فرد را قادر به خم کردن بازوها و پاهایشان می‌کنند عضلات فلکسور نامیده میشوند. عضلات اکستانسور متضاد با فلکسورها هستند و فرد را قادر به بازگرداندن این اندام به حالت مستقیم خارجی می‌نمایند. ناتوانی برای کنترل این عضلات شایع ترین علامت فلج مغزی کودکان می‌باشد.
فلج مغزی شامل چندین نوع متفاوت می باشد:
-
اسپاستیک (Spastic)
فلج مغزی اسپاستیک رایج ترین شکل فلج مغزی کودکان بوده و در ۷۵ الی ۸۰ درصد از موارد دیده می شود که در اثر آسیب به نورونهای حرکتی فوقانی در مسیر پیرامیدال ایجاد می شود و گاهی دو طرفه است؛
این نوع فلج مغزی حداقل با دو مورد از موارد زیر مشخص می شود:
- الگوی حرکتی غیرطبیعی، افزایش تون (tone) عضلات، رفلکسهای پاتولوژیک مانند بابنکس و هایپررفلکسی، معمولا اسیب به قشر مغز (cortex) باعث بروز سفتی عضلات می شود.
- بیماران مبتلا به این فرم قادر نیستند عضلات خود را شل کنند و اگر بیمار یا شخص دیگری تلاش کند تا انها را بکشد بیشتر سفت می شوند. این سفتی روی عملکرد عضلات، به خصوص عضلات فلکسور تاثیر می گذارد.
اسپاسم در اندام فوقانی به چه صورتی ظاهر می شود؟
هنگامی که اسپاسم (سفتی) رخ می دهد، عضلات فلکسور سفت می شوند، و آرنج را به سمت بدن و دست و مچ دست را به سمت چانه می کشند و دست ها مشت محکم را تشکیل می دهند. این حالت ثابت محکم ممکن است به نوبه خود موجب تضعیف عضلات اکستانسور و کشش انها به نقطه ای که برخی از قابلیت هایشان را از دست می دهند شود.
اسپاسم در اندام تحتانی به چه صورتی تظاهر می کند؟
هنگامی که اسپاسم در پاها رخ می دهد، عضلات فلکسور در ماهیچه های ساق پا متاثر می شوند. هنگامی که این اتفاق می افتد، پاشنه ها بالا می آیند، انگشتان پا را رو به پايین هل می دهند و اغلب باعث این می شود که یک کودک بر روی انگشتان پای خود راه برود.
اسپاسم در پاها نیز روی عضلات نزدیک کننده (عضلات داخلی ران) تاثیر می گذارد. عضلات نزدیک کننده اندام یک طرف را به خط وسط بدن می کشد، مانند انهایی که دستها را به سمت پهلو یا نزدیک پاهای فرد می کشند. در بیماران مبتلا به فلج مغزی کودکان، کشش به سمت داخل عضلات نزدیک کننده بسیار قوی است بطوریکه پاها از روی یکدیگر به صورت قیچی عبور می کنند این حرکت پاها را در باسن به سمت داخل به دور از حفره های مفصل ران می چرخاند ، که این امر می تواند به در رفتگی لگن منجر شود.
اختلالات همراه با فلج مغزی اسپاستیک کدامند؟
سایر اختلالات همراه با فلج مغزی اسپاستیک عبارتند از: پاسخ شدید به محرک ناگهانی، درجاتی از اختلال روانی و تنفس ضعیف. در برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک انحنای ستون فقرات افزایش می یابد.
یک نوع تقسیم بندی توپوگرافیکال بر اساس مناطق درگیری برای این نوع فلج مغزی در نظر گرفته شده است:
- monoplegia Spastic: فقط یک عضو کودک درگیر است معمولا یک دست.
- hemiplegia Spastic: وقتی یک سمت بدن درگیر شده باشد (اندام فوقانی و تحتانی یک سمت از بدن)؛ معمولاً شدت درگیری اندام فوقانی بیشتر است.
- Triplegia Spastic: سه اندام درگیر است مثلا درگیری یک دست و دوپا
- quadriplegia Spastic: وقتی هر چهار اندام درگیر می شوند؛ در این موارد ممکن است عضلات دهان و زبان هم گرفتار شوند.
- Diplegia paraplegia Spastic: هر چهار اندام درگیر میشوند اما درگیری اندام های تحتانی نسبت به فوقانی بیشتر است.
-
اتاکسیک (Ataxic)
منشاء این نوع فلج مغزی ضایعه و اسیب به مخچه می باشد. این علائم عمدتا به شکل نداشتن تعادل، عدم هماهنگی در اندامها و تنه، وجود لرزش در انگشتان و دست، شل بودن عضلات، اشکال در ثبات مفاصل و اشکال در واکنشهای تعادلی هیپوتونی عضلانی. این نوع فلج مغزی در کمتر از ۵ درصد افراد مشاهده شده که به علت آسیب مخچه رخ می دهد. مشخصات آن عبارت است از وضعیت (posture) غیرطبیعی و فقدان هماهنگی منظم عضلات و یا هر دو. فلج مغزی اتاکسیک نادرترین نوع فلج مغزی می باشد. کودکان مبتلا به فلج مغزی دچار یک اشفتگی و نقص در حس تعادل و حس عمقی می باشند.
برنامه درمانی هر فرد بر اساس ۴ فاکتور زیر طراحی می شود:
- نوع فلج مغزی
- مکان آسیب و مشکلات حرکتی
- شدت ناتوانی
- مشکلات همراه دیگر
با کمک ورزش پیلاتس و دستگاه ریفرمر می توان به بهبود موارد زیر کمک کرد:
- قدرت
- حرکت
- پوسچر (وضعیت)
- تعادل
- انعطاف پذیری
ورزش پیلاتس ریفرمر
ورزش پیلاتس موجب بهبود گردش خون، تقویت عضلات قلبی عروقی و احساس شادابی می گردد. بنا به تمام دلایل ذکر شده این ورزش برای بیماران مبتلا به فلج مغزی بسیار مفید می باشد. البته لازم به ذکر است که ورزش کودکان مبتلا به سی پی مهمتر از ورزش روزانه افراد دیگر است. ورزش اعمال وزن روی دست و پا (سینی) در وضعیت مناسب بدنی نه تنها موجب تقویت عضلات می شود بلکه موجب بهبود انعطاف‌پذیری و تحرک در افراد مبتلا به بیماری فلج مغزی می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها به این نتیجه رسیده‌اند کودکان مبتلا به این بیماری با اجرای این تمرینات، واکنش عضلانی طبیعی بیشتری نشان می دهند.
این درمان را به اشکال مختلف می‌توان انجام داد:
افرادی که برای بهبود شرایط افزایش دامنه ی حرکتی و بالا بردن تعادل و قدرت عظلات و تمرکز، به باشگاه مراجعه کرده اند، با روش ورزشی پیلاتس ریفرمر، صندلی تعادلی، رینگ، توپ و کش بسیار عالی و چشمگیر پیشرفت داشته اند. آتنا و زهره افرادی هستند که با تجهیزات ماشین پیلاتس و استفاده از حرکات پیلاتس ریفرمر که شامل حرکات متنوع از جمله کشش تک پا تیزر هاندرد، پل سرشانه و … که با توجه به میزان توان و قدرت آنها متفاوت اجرا می شدند و بسیار تاثیر گذار بودند.
خوشبختانه با پیگیری و اطلاع رسانی افراد خانواده بچه های سانس سی پی پیلاتس ریفرمر، توانستیم تعداد معلولانی که نیاز به توجیه و توضیح این رشته را داشتند بیشتر از قبل گسترش دهیم. به امید روزی که تمامی عزیزان مبتلا به سی پی و ام اس و ضایعه نخاعی و فلج اطفال بتوانند با کمک تجهیزات ماشین این رشته زیبای ورزشی پیشرفت و ترقی فوق العاده ای داشته باشند.
در ابتدا اعصاب کف دست و پای آتنا و زهره بسیار ضعیف بودند اما بعد از ۱۲ جلسه کاملا تقویت اعصاب مشهود بود و بدست آوردن تعادل بیشتر و کم شدن دفعات زمین خوردن آتنا بسیار عالی بود.
هدف از درمان فلج مغزی، رسیدن فرد، به بالاترین سطح ممکن (نزدیک به نرمال) و مدیریت مشکلات بیماری سی پی است. در نهایت تمامی درمانهای موجود در فلج مغزی، به دنبال دستبابی به استقلال فردی هستند. سطحی که در آن فرد بدون نیاز دیگران می تواند کارهای اساسی روزمره اش را انجام دهد. شاگردان پیلاتس ریفرمر مبتلا به سی پی مجموعه ما این استقلال و عدم وابستگی به دیگران را در انجام کارهای روزمره با شروع این رشته ورزشی بیشتر از قبل بدست اوردند.